લીમડો(Neem tree - Azadirachta indica)

  

વનસ્પતિ: લીમડો

વૈજ્ઞાનિક નામ:– એઝરદિક્તા ઇન્ડીકા [Azadirachta indica]

કુળ:– મેલીએસી [Meliaceae]

લીમડા વિશે :-

 Azadirachta indica, સામાન્ય રીતે લીમડો, નિમિત્રી અથવા ભારતીય લીલાક તરીકે ઓળખાય છે, 

તેોગની કુટુંબ મેલિયાસીમાં એક વૃક્ષ છે. 

તેadirachta  જાતિની બે જાતિઓમાંની એક છે, અને તે મૂળ ભારતીય ઉપખંડ, એટલે કે ભારત, નેપાળ, પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ, શ્રીલંકા અને માલદિવ્સની છે. તે સામાન્ય રીતે ઉષ્ણકટિબંધીય અને અર્ધ-ઉષ્ણકટિબંધીય પ્રદેશોમાં ઉગાડવામાં આવે છે.

 ઈરાનના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા ટાપુઓમાં લીમડાના ઝાડ પણ ઉગે છે. 

તેનાને બીજ લીમડાના તેલનો સ્રોત છે.

લીમડાનું વૃક્ષ તેના દુષ્કાળ પ્રતિરોધ માટે જાણીતું છે.

 સામાન્ય રીતે તે થોડાં સૂકાંથી થોડા-ભેજવાળા વાતાવરણમાં, 400 થી 1200 મીમી વાર્ષિક વરસાદવાળા વિસ્તારમાં ઝડપથી વધે છે. તે 400 મીમી વાર્ષિક વરસાદવાળા વિસ્તારોમાં ઊગી શકે છે, 

પરંતુઆ પ્રકારના કિસ્સાઓમાં તે જમીનના પાણી સ્તરો પર વિસ્તૃત રીતે આધાર રાખે છે. લીમડો ઘણી વિવિધ પ્રકારની જમીનમાં ઊગી શકે છે, પરંતુ પાણીવાળી અને રેતાળ જમીનોમાં ઝડપથી ઊગે છે.

લીમડા ના ફાયદા :-

ભારતમાં, વૃક્ષ “પવિત્ર વૃક્ષ”, “રામબાણ”, “પ્રકૃતિની દવા દુકાન”, “ગ્રામ્ય દવા” અને “તમામ રોગો માટે અક્સીર ઇલાજ” જેવા વિવિધ ઉપનામોથી ઓળખાય છે.

 લીમડામાંથી તૈયાર થતા ઉત્પાદનો પ્રમાણિત તબીબી ગુણો ધરાવે છે, કૃમિનાશક, ફૂગપ્રતિરોધી, ડાયાબિટીસ પ્રતિરોધી, બેક્ટેરીયા પ્રતિરોધી, વાયરસ પ્રતિરોધી, ફળદ્રુપતા પ્રતિરોધી, અને શામક હોય છે. આયુર્વેદિક દવામાં તેને મુખ્ય ભાગ ગણવામાં આવે છે અને ત્વચા રોગ માટે તેનું ખાસ સૂચન કરવામાં આવે છે.

• વૃક્ષના તમામ ભાગો (બી, પાંદડાં, ફૂલો અને છાલ) નો ઉપયોગ ઘણી વિવિધ તબીબી દવાઓ તૈયાર કરવામાં થાય છે.
• લીમડાંના વૃક્ષના ભાગનો ઉપયોગ શુક્રાણુનાશક પદાર્થ તરીકે પણ થઇ શકે છે.
• લીમડાનું તેલ સોંદર્યપ્રસાધનો (સાબુ, શેમ્પુ, બામ અને ક્રિમ, ઉદાહરણ તરીકે માર્ગો સાબુ) તૈયાર કરવામાં થાય છે અને ત્વચા સંભાળ જેમ કે ખીલ સારવાર, અને ત્વચાની સ્થિતિસ્થાપકતા જાળવી રાખવા માટે ઉપયોગી છે. લીમડાંનુ તેલ એક અસરકારક મચ્છર દૂર રાખનાર છે તેવું જાણવામાં આવ્યું છે.
• જંતુ, જીવાણુ, અને કૃમિ સહિત વિશ્વના આશરે 500 જેટલા જીવાણુને તેમના લક્ષણો અને કાર્યોમાં અસર કરીને લીમડાં ઉત્પાદનો તેને બિનકાર્યક્ષમ બનાવે છે. સામાન્ય રીતે લીમડો જીવનો તુરંત નાશ કરતો નથી, પરંતુ તેને દૂર કરે છે અને તેના વિકાસને અટકાવે છે. લીમડાં ઉત્પાદનો સસ્તાં અને મોટા પ્રાણીઓ અને ખતરનાક જંતુઓ માટે બિનઝેરી હોવાથી, ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં જંતુ નિયંત્રણ માટે અનુકૂળ છે.
• પરંપરાગત ભારતીય દવામાં તેના ઉપયોગને બાજુ પર રાખતા લીમડાંનું વૃક્ષ રણને વિસ્તરતુ અટકાવવા અને સંભવિત સારો કાર્બન ડાયોક્સાઇડ અકત્ર કરનાર તરીકે મોટું મહત્વ ધરાવે છે.
• અછબડાથી પીડાતા દર્દીઓને લીમડાના પાંદડાં પર સૂવાની ભલામણ પરંપરાગત ભારતીય દવા તબીબો કરે છે.
• લીમડાંના ગુંદરનો ઉપયોગ પ્રતિરોધક એજન્ટ તરીકે અને ખાસ હેતુના આહાર (ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે) તૈયાર કરવા માટે થાય છે.
• લીમડાના પાંદડાંના અર્કે સંભવિત અર્થસભર ડાયાબિટીસ પ્રતિરોધનું પ્રદર્શન કર્યું છે.
• પરંપરાગત રીતે, લીમડાંની પાતળી ડાળીઓને કોઇના દાંત ચોખ્ખાં કરવા માટે ચાવવામાં આવે છે. આ ઉપયોગ માટે લીમડાંની નાની ડાળખીને હજુ એકત્ર કરવામાં આવે છે અને તેનું બજારમાં વેચાણ કરવામાં આવે છે, અને ભારતમાં ગલીઓમાં ઘણીવાર યુવાનો લીમડાંની નાની ડાળખી ચાવતા જોવામાં આવે છે.
• પરંપરાગત ભારતીય દવા તરીકે લીમડાના મૂળીયાંમાંથી તૈયાર કરેલ ઉકાળો તાવમાં રાહત માટે પીવામાં આવે છે.
• ખીલની સારવાર માટે ત્વચા પર લીમડાના પાંદડાંનો મલમ લગાડવામાં આવે છે.

,